Mag je ingrijpen in een onbewoonbare of gevaarlijke woning?
© Police federale – Inforevue

Mag je ingrijpen in een onbewoonbare of gevaarlijke woning?

Mensen met het Diogenessyndroom stapelen kranten, voorwerpen, huishoudelijk afval, in sommige gevallen zelfs giftig afval op. De buurt kan hier hinder van ondervinden en het creëert zelfs gevaarlijke situaties. Wat kan je in die ernstige situaties doen?

 

 

Risico’s voor de veiligheid, de rust of de volksgezondheid

 

Als de openbare orde in gevaar is gebracht, kan je ingrijpen in een privé-eigendom om deze te herstellen. Het gaat hier om de aspecten openbare rust en veiligheid of volksgezondheid.

 

In de rechtspraak is men het er unaniem over eens dat de bestuurlijke politiediensten, meestal de gemeentelijke overheid, maatregelen mogen nemen voor een privé-eigendom als het risico bestaat dat de gevaarlijke situatie zich verspreidt naar de aangrenzende woningen of de openbare weg.

Het meest gebruikte voorbeeld is het recht dat de burgemeester heeft om de eigenaar te dwingen maatregelen te nemen om huiszwam te verwijderen in een woning. Er is een hoog verspreidingsgevaar, waardoor deze vorm van overlast de volksgezondheid ernstig in gevaar kan brengen. De burgemeester mag de eigenaar van een gebouw dus verplichten om saneringswerken uit te voeren.

Een vorig artikel “Hoe herken je het Diogenessyndroom?” legt uit dat mensen door het Diogenessyndroom soms in vrij ernstige ongezonde situaties leven.  Het risico voor de openbare orde kan te maken hebben met de aanwezigheid van ongedierte, ratten of schimmel. Deze fenomenen hebben de neiging om zich te verspreiden. Gemeentelijke maatregelen die de persoon verplichten om schoon te maken, soms met hulp van gespecialiseerde bedrijven, zijn in elk geval aangewezen.

 

Hetzelfde geldt voor het risico op brand. Als dit risico bestaat, dan is het gevaar zo groot dat de gemeente ook zal kunnen tussenkomen om het risico te doen verdwijnen, indien nodig door gevaarlijk afval te laten verwijderen. Zo kan de gemeente tussenkomen als er opgestapelde lege gasflessen of ontvlambaar of giftig afval in een tuin liggen.

 

Belangrijk om te weten is dat de gemeentelijke overheden slechts kunnen ingrijpen als er een gevaar is voor de openbare orde, wat betreft de veiligheid, de rust of de volksgezondheid. Het “louter” esthetische aspect van niet-onderhouden percelen of tuinen is bijvoorbeeld geen aanleiding om op basis van de politiebevoegdheden iemand te verplichten dit op te ruimen. Er moet wel degelijk afval liggen in de tuin of de woning dat de openbare orde in het gedrang brengt, omdat het bijvoorbeeld een rattenplaag of een reëel brandrisico met zich meebrengt.

 

 

Moeilijke inschatting van de ernst van de situatie

 

De effectieve vaststelling van het risico voor de openbare orde vormt de grootste moeilijkheid voor de betrokken overheden.

 

Volgens artikel 15 van de Belgische Grondwet is de woning onschendbaar. Zonder het akkoord van de betrokkene en tenzij de situatie het vereist (om een leven te redden bijvoorbeeld) is het dus verboden om de woning van een persoon met het Diogenessyndroom te betreden.

Hoe reageer je dan op een legale manier? Meestal onderneemt de gemeente actie na klachten uit de buurt, de vaststellingen van de wijkagent of een hulpkreet van de familie van de persoon met het Diogenessyndroom.

In functie van de ernst van de klachten of vaststellingen moet de burgemeester eerst moeten proberen de betrokkene te contacteren. Zo krijgt hij nog de mogelijkheid zich te verdedigen. Ze kunnen ook een akkoord sluiten om het probleem te verhelpen. De betrokkene kan zich bijvoorbeeld engageren om binnen een afgesproken termijn een bedrijf te contacteren om een rattenplaag te bestrijden of het afval dat het brandrisico veroorzaakt te verwijderen.

 

Zoals we weten staan mensen met het Diogenessyndroom heel huiverig tegenover interventies van buitenaf. Het artikel “Hoe kom je tussen bij personen met het Diogenessyndroom?” benadrukt deze moeilijkheid en stelt een multidisciplinaire aanpak voor. Die bestaat uit verschillende stappen om de betrokkene te overtuigen hulp te krijgen.

 

Als een minnelijke schikking onmogelijk is of de betrokkene niet reageert, kan de burgemeester maatregelen nemen als hij zeker is van de oorzaak van het probleem. De betrokkene zal de kosten van deze maatregelen moeten dragen. Ze bestaan uit de nodige schoonmaakwerkzaamheden om de bron van het probleem te verwijderen en zo de orde te herstellen. De burgemeester kan enkel opleggen wat er strikt noodzakelijk is om het gevaar in te perken. Meer mag hij niet doen. Hij geeft de persoon op wie zijn besluit van toepassing is een uitvoeringstermijn.

 

Als het nodig is ter plaatse te gaan om het probleem vast te stellen, is de toestemming van de bewoner noodzakelijk. Enkel zeer ernstige situaties, zoals een beginnende brand, rechtvaardigen dat bevoegde personen (politie, brandweer) deze regel naast zich neer leggen om bijvoorbeeld de fysieke integriteit van de bewoners van een appartementsgebouw te vrijwaren. Voor meer informatie hierover kan je de artikelenreeks lezen gewijd aan de politie-interventies op privéterrein. Onderaan dit artikel staan de hyperlinks ernaartoe.

 

 

Procedure van gedwongen opname

 

Personen met deze gedragsstoornis kunnen ook een gevaar voor zichzelf en voor anderen betekenen. De gezondheid en de mentale toestand van de patiënten kunnen bijvoorbeeld achteruitgaan.

 

Er bestaat een specifieke procedure om een gevaarlijk persoon gedwongen op te nemen. Die staat vermeldt in de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke.

 

Het is een strenge procedure waarin een rechter op vraag van enige belanghebbende binnen een duidelijk bepaald wettelijk kader kan bevelen om iemand gedwongen op te nemen in een psychiatrische instelling. De rechter moet de patiënt daarvoor horen en de vraag in beraad nemen. In bepaalde gevallen zal hij een medisch advies inwinnen voor hij een gedwongen opname in een psychiatrische instelling beveelt.

 

Bij hoogdringendheid kan de procureur des Konings van de plaats waar de patiënt zich bevindt alleen beslissen over de gedwongen opname in een psychiatrische instelling die hij aanduidt. De procureur des Konings kan ook optreden na de ontvangst van een verzoekschrift of ambtshalve op basis van het advies van een arts. Deze noodprocedure wordt slechts in zeer zware en duidelijke gevallen toegepast.

 

De hierboven vernoemde beschermingsmaatregelen, met name de opname in een psychiatrische instelling, zijn pas mogelijk als de mentale toestand van de patiënt dat vereist. Hij moet namelijk zijn gezondheid en veiligheid op het spel zetten of een groot gevaar vormen voor het leven of de integriteit van anderen. Voor de wet is het feit dat je aan de rand van de maatschappij leeft geen afdoende rechtvaardigingsgrond. De wet regelt eveneens de opvolging en de verderzetting van de gedwongen opname.

 


Ambre VASSART
Juriste

 

Bronnen:

http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1990062632&table_name=wet


https://www.cm.be/media/Bescherming-van-geesteszieke_tcm47-44698.pdf


 

Lees ook:

 

Hoe kom je tussen bij mensen met het Diogenessyndroom?

 

Hoe herken je het Diogenessyndroom?

 

Mag de politie in geval van gevaar zonder huiszoekingsbevel binnenkomen?

 

Geen huiszoeking zonder strikte wettelijke verantwoording

 

Welke politiemaatregelen kan een burgemeester treffen?

 

Gedwongen opname: wanneer iemand zorg weigert…