Trauma’s voorkomen bij het personeel van de hulpdiensten
© Steve Closset

Trauma’s voorkomen bij het personeel van de hulpdiensten

Het personeel van de hulpdiensten (hulpverleners, brandweerlui, ambulanciers, politiemensen...) wordt regelmatig geconfronteerd met erg stresserende gebeurtenissen, die soms zelfs traumatiserend zijn. Concrete tips om hen te helpen hun evenwicht terug te vinden na dergelijke gebeurtenissen.

 

Als er een emotionele debriefing
wordt georganiseerd, ga er dan zeker naartoe.

Als een collega is omgekomen, neem dan deel aan het rouwproces
door de nabestaanden te condoleren, de begrafenis bij te wonen, enz.

Neem geen belangrijke beslissingen

zolang je van streek bent door de gebeurtenissen. Gun jezelf de tijd om rustig na te denken.

Wees voorzichtig 
want de eerste dagen na een dramatische gebeurtenis loop je een groter risico om een ongeluk te veroorzaken. Vermijd, voor zover dat mogelijk is, auto te rijden, een wapen te gebruiken of gevaarlijke producten te hanteren. 

Probeer terug in je dagelijkse routine te raken 
Het is belangrijk dat je een goede balans vindt tussen rusten en activiteiten. Plan je dagen zoals je dat anders zou doen. Herneem je gewoontes (regels, normen, activiteiten etc.), want routines geven een veilig gevoel en maken iemands omgeving voorspelbaarder. Je zorgt er best voor dat je er een gezonde levensstijl op nahoudt: genoeg slapen, genoeg afleiding zoeken, gezond eten en niet te veel alcohol drinken. 

Ontspan 
Gun jezelf enkele dagen rust en zorg goed voor jezelf. Je kan relaxatieoefeningen doen of mediteren, naar muziek luisteren, lezen, televisie kijken, een bad nemen, tuinieren, wat klussen, op restaurant gaan, op café gaan met vrienden, naar de film gaan, iets met de kinderen doen, gaan wandelen… Al die activiteiten kunnen je helpen ontspannen. Fysieke, sociale en ontspannende activiteiten verminderen angst, spanning en zorgen. Voor velen bieden filosofische systemen (zoals het boeddhisme) of de grote religies de essentiële steun.

Deel je ervaringen
met iemand die je goed kent. Vaak voelen mensen die een stresserende ervaring achter de rug hebben, zich beter als ze erover kunnen praten, hun emoties kunnen uitdrukken en het gevoel hebben dat er iemand naar hen luistert. Wanneer je, uit een reflex van zelfbescherming, alle onaangename gevoelens onderdrukt, kun je je verwerkingsproces juist verstoren en vertragen. Het onderdrukken of verzwijgen van dergelijke gevoelens kan zelfs leiden tot (bijkomende) lichamelijke klachten, depressie, angst en agressie.

Je moet wel beseffen dat je collega’s die hetzelfde hebben meegemaakt met gelijkaardige gevoelens en problemen zullen rondlopen en je dus meestal niet kunnen helpen.
Dat geldt soms ook voor je naaste familie of vrienden, die zwaar geschokt zijn door wat je allemaal hebt meegemaakt en niet in staat zijn om naar jouw verhaal te luisteren. In zo’n geval kan het verstandig zijn om professionele hulp te zoeken voor psychologische ondersteuning.

Sommige organisaties hebben een intern ondersteuningsnetwerk
van vrijwilligers die een luisterend oor willen bieden aan hun collega’s in moeilijkheden. Als er in jouw organisatie een dergelijk netwerk bestaat, aarzel dan niet om er gebruik van te maken.

Doe een beroep op een hulpverlener
uit de geestelijke gezondheidszorg
wanneer je last hebt van problemen zoals steeds terugkerende en overweldigende herinneringen aan de gebeurtenis, het gevoel dat de gebeurtenis zich elk moment kan herhalen, nachtmerries, depressie, angsten, gevoelens van onverschilligheid, overmatig alcoholgebruik, lichamelijke klachten, agressief gedrag, enz. Sommige organisaties hebben hun eigen psychologen, maar je kunt natuurlijk ook altijd een beroep doen op externe hulp.

Veel politieagenten, brandweerlui, ambulanciers en EHBO’ers munten uit in vastberadenheid en doortastendheid. Die karaktertrekken verklaren deels de weigerachtigheid van velen van hen om een psycholoog te raadplegen. Bovendien ervaren mensen met zo’n sterke persoonlijkheid het vaak als een teken van zwakte en professioneel falen om hulp te zoeken. Toch is het vragen om hulp juist een essentiële vaardigheid, die je bovendien kan helpen om er weer bovenop te komen en goed te blijven functioneren ondanks de soms extreem moeilijke situatie.
In die context om psychologische hulp vragen, kan aanvoelen als een zwakte of een gebrek aan professionalisme. Maar hulp vragen is net een essentiële vaardigheid waardoor je er sneller bovenop bent en efficiënt kan werken ondanks ongunstige omstandigheden.

Weet dat een psychotrauma enkele dagen of weken na het incident de kop kan opsteken. Kort erna ben je vaak opgelucht omdat je aan het ergste ontsnapt bent en terug veilig bent, je bent je dan misschien niet direct bewust van je psychologische noden. Wees aandachtig voor veranderingen in je gewoontes, je houding en je gemoed. Vraag hulp als er psychotraumatische problemen opduiken.

Als je het gevoel hebt dat je je werk niet meer naar behoren kunt doen,
raadpleeg dan een arts en praat erover. Hij kan je indien nodig een periode van ziekteverlof voorschrijven. Sommige mensen zullen dit misschien ervaren als een mislukking of zullen het gevoel hebben hun collega’s in de steek te laten.

Je eigen grenzen leren kennen en respecteren
vraagt echter een hoge mate van zelfkennis en een groot professioneel bewustzijn. Mensen die gestresseerd of getraumatiseerd zijn, vinden het doorgaans moeilijk om hun eigen geestelijke uitputting toe te geven en ontkennen vaak dat ze hun werk minder goed (kunnen) doen. En vergeet niet dat iemand die zwaar lijdt onder (traumatische) stress, meestal een zware last betekent voor zijn collega’s.

Als je denkt dat bepaalde geneesmiddelen 
je
 kunnen helpen, overleg dit dan met je huisarts. Begin nooit op eigen houtje te experimenteren met geneesmiddelen, maar gebruik enkel medicamenten die door een arts werden voorgeschreven.

Vorig artikel: Het personeel van de hulpdiensten: oog in oog met traumatiserende situaties


Evelyne JOSSE
Psychologe, psychotherapeute

Lees ook:
Wanneer zoek je professionele hulp na een ingrijpende interventie?
Het belang van ondersteuning door je omgeving na een traumatische gebeurtenis
Stress bij hulpverleners: wat kan je eraan doen?
De begeleiding van een getraumatiseerde hulpverlener is zeer specifiek!
Eerstelijnshulpverleners oog in oog met slachtoffers van een aanslag
Tweedelijnshulpverleners in contact met slachtoffers van een aanslag


Verder lezen: 
Preventie van psychosociale trauma’s bij calamiteiten en rampen, Erik DE SOIR, Doctor in de psychologie en doctor in de sociale en militaire wetenschappen
Psychotherapeut, gespecialiseerd in rampenbestrijding, binnen behandelcentrum De Weg Wijzer (www.dewegwijzer.org)

Opvang van mensen in nood. Psychosociale opvang bij trauma (ISBN nummer 9789464120011) – Erik de Soir
https://www.uh-campusshop.be/mvc/article?id=11989