NL 
FR 
Supporter worden betekent dat je een club in groep ondersteunt, maar ook dat je je afzet tegen anderen. Dat mondt uit in verschillende vormen van confrontaties, zoals gebaren, liederen of geweld. Hoe verklaar je dat geweld?
Supporter worden
Heel vaak word je supporter onder invloed van je naasten, in het bijzonder van je familie die een belangrijke omgeving is om te socialiseren, maar ook van je vrienden of collega’s. Andere factoren kunnen ook een rol spelen, zoals de geografische nabijheid van een club, het feit dat je fan bent van één of meerdere spelers.
Een collectief engagement
Supporter zijn veronderstelt doorgaans een informeel of relatief gestructureerd engagement binnen een groep. Dit laatste geldt voor de verenigingen die soms worden erkend door de clubs. Soms verenigen ze duizenden personen en kunnen bestaan uit afdelingen die het publiek van een club voeden.
Soms neemt een supportersvereniging een hele tribune in of een specifieke ruimte die wordt beschouwd als “eigen territorium” (Nuytens).
De supporters dragen met vlaggen en andere accessoires en door te zingen bij tot de sfeer. Op een heel originele manier organiseren ze spektakels, ook wel “tifo’s” genoemd.
Een ultra worden is het hoogtepunt van het supporterschap. Dat vergt een groot engagement en een regelmatige aanwezigheid. Het is de beste manier om bekendheid te verwerven. Bovendien zal een ultra zich zelfs binnen zijn eigen community proberen te differentiëren door zijn gedrag of zijn kleding.
Het engagement houdt in dat hij tijd en geld investeert en ook dat hij een aangeleerde rol speelt binnen de vereniging die haar leden socialiseert. De ultra test onder andere de confrontatie (ruzies, aanvallen of verdediging) met de ander uit. Hij is namelijk niet alleen vóór een kamp dat hij aanbid, maar ook tegen de anderen die hij misprijst. Kortom, hij leert de juiste manieren om te ondersteunen en vooral om zich te onderscheiden van de andere supporters.
De groep helpt ook de spanningen, de vreugdemomenten en de ontgoochelingen te kanaliseren, want supporter of ultra zijn betekent ook tegenslagen aankunnen en trouw blijven aan de club, wat er ook moge gebeuren.
Tot slot heeft het supporterschap ook een sterke ruimtelijke dimensie, want doorheen de clubs rivaliseren regio’s of zelfs landen. De tribunes, de steden en andere plaatsen worden symbolisch gemarkeerd, bikjvoorbeeld met graffiti.
Van engagement naar geweld
Geweld wordt vaak geassocieerd met ultra- en hooliganbewegingen, want hier kent de tegenstand van de fans weinig grenzen. Deze bewegingen bestaan hoofdzakelijk uit jonge mannen uit de arbeidersklasse die zich voornamelijk definiëren door hun lidmaatschap van de vereniging. Dat resulteert in een onvoorwaardelijke steun aan de club waarvan de kleuren worden verdedigd met intimidatie en indien nodig met geweld.
Volgens Wray Vampley kunnen verschillende elementen het geweld verklaren. Hij vat dit op de volgende manier samen:
- Frustratie als voornaamste element, in het bijzonder het gevoel van onrechtvaardigheid vanwege de scheidsrechter of verlies;
- Alledaagse criminaliteit (outlawry disorder);
- Protestacties;
- Rivaliteit tussen clubs en supporters (confrontatie);
- Wangedrag naar aanleiding van de resultaten (expressief).
Hoewel het geweld in de eerste plaats reactief is, kan het ook loskomen van de match en goed voorbereid zijn. Het enige doel van hooligans is vechten, wat niet het geval is bij ultra’s die het geweld wel rechtvaardigen.
Hoewel het overgaan tot geweld kan worden verklaard door alcoholconsumptie en het gebruik van verdovende middelen of zelfs de behoefte om mannelijkheid te bevestigen, is Williams Nuytens van mening dat geweld vooral afhangt van groepslogica. Je wilt namelijk tonen dat je er bent als sportliefhebber. Je verdedigt een territorium, je verzet je tegen de regels, je beslecht een geschil. In dat geval “versterkt geweld en krijgt het een identiteitsdimensie”.
Tot slot zegt Lode Walgrave dat hooliganisme te maken heeft met “maatschappelijke kwetsbaarheid”. Dat definieert hij als “de opeenstapeling van maatschappelijke en psychologische negatieve ervaringen met sociale structuren”. Voetbal wordt dan een compenserende omgeving waar je prestige kunt verwerven door gewaagde toeren en krachttoeren. Bovendien geven confrontaties je een gevoel van opwinding.
Claude BOTTAMEDI
Korpschef van een politiezone o.r.
Lees ook:
Free fights: welkom in het hooliganisme 2.0!
Gewelddadige supporters: de oorlog van de Sides en de voetbalwet
Williams Nuytens Comment expliquer la violence des supporters ? The Conversation, 2023, op:
https://theconversation.com/comment-expliquer-la-violence-des-supporters-213000
Vamplew Wray, "Sports crowd disorder in Britain, 1870-1914: causes and control", Journal of sport history, n° 7, 1980, p. 5-20.
Ludovic Lestrelin, Sociologie des supporters, Paris, La Découverte, coll. "Repères", 2022